Ανοιχτή συζήτηση και ανοιχτή κοινωνία

Δ. ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΣ

Μικρό σχόλιο στο άρθρο του Γιώργου Αρχόντα

Στο άρθρο του αυτό, ο Γιώργος Αρχόντας, παίρνοντας αφορμή από την μετεξέλιξη του «κινήματος των αγανακτισμένων» στην Πλατεία Συντάγματος  σε επιδεινούμενο χάος, δείχνει με συγκεκριμένα παραδείγματα πού οδηγεί μια στάση «τοτεμικής» ταύτισης με συγκροτημένες ομάδες, με μόνο οπλοστάσιο ορισμένες ιδεοληψίες. Η κριτική εγρήγορση που απαιτείται είναι το ίδιον της ανοιχτής κοινωνίας .

Το ζητούμενο δεν είναι η «εγκαθίδρυση» της τελευταίας, η θέσμισή της με καταστατικές διατάξεις, αλλά η αποδοχή των αρχών της στην πράξη, αρχίζοντας με την κριτική απόσταση που οφείλουμε να παίρνουμε, από τις ίδιες μας τις πεποιθήσεις. Εγώ θα πήγαινα ένα βήμα πιο πέρα. Μπορούν δύο και μόνο άτομα να καταστήσουν «εν σμικρώ» την ανοιχτή κοινωνία, όταν συζητούν μεταξύ τους; Μπορούν! Αν συζητούν, με διαφορετικές –ασφαλώς- απόψεις, αλλά με απώτερο σκοπό να φτάσουν πιο κοντά στην αλήθεια, ακόμα και στο πλαίσιο της διαλεκτικής αντιπαλότητας.

Η διαδικασία αυτή είναι ταυτόσημη με αυτό που δύο οικονομολόγοι ονόμασαν Co–opetition : συνδυασμό συνεργασίας και ανταγωνισμού, ή μάλλον ανταγωνισμό μέσα σε ένα ευρύτερο πλαίσιο συνεργασίας[1]. Αν πάλι συζητούν, όχι μόνο με –αναπόφευκτη- αντιπαλότητα, αλλά αποφεύγοντας την ευθεία οδό της λογικής επιχειρηματολογίας, με υπεκφυγές, ρητορικά τεχνάσματα και γλωσσικές φιοριτούρες, και μένοντας αδιάφοροι ή κωφοί στην άλλη άποψη, τότε είναι φανερό ότι ο καθένας τους παραμένει μέσα στον κλειστό κύκλο της ιδεοληψίας του. Δεν θα προσπαθήσουν καν να προσεγγίσουν την αλήθεια, διότι θεωρούν ότι την έχουν ήδη βρει και ότι είναι απόλυτη,  αναντίρρητη και α-προβληματική. Τέτοια συζήτηση, αν δεν υπάρχουν άλλοι φραγμοί, θα οδηγήσει στη βία, εφόσον η λογική που είναι το υποκατάστατο της τελευταίας, έχει εξορισθεί αμετάκλητα από συνομιλητές αυτού του είδους.

Θα πρόσθετα ότι το «κίνημα της Πλατείας Συντάγματος» θα μπορούσε, όπως το είχε πει ο Γιώργος Αρχόντας από την αρχή, να εξελιχθεί σε πραγματικό χωνευτήρι νέων δημιουργικών ιδεών, με απώτερο σκοπό την πολιτειακή –όχι μόνο την πολιτική – αναδόμηση. Δεν το μπορεί πια. Πήρε τον δρόμο της καταστροφικής αυτοδιάλυσης που είχαν προβλέψει οι πλέον απαισιόδοξοι. Το πραγματικό χωνευτήρι νέων ιδεών διαμορφώνεται σήμερα πιο υπεύθυνα και πιο άμεσα, αλλά και πιο λογικά, μέσα από τις δεξαμενές σκέψης, τα blogs, το διαδίκτυο εν γένει. Το θετικό είναι ότι η παρουσία τους δείχνει ότι πέρα από τις καταστροφές των ημερών, πέρα από τους 20 τόνους σπασμένα μάρμαρα και τις σκηνές βίας και ανθρώπινου εξευτελισμού, υπάρχει και μια άλλη Ελλάδα.