Ισλάμ: Η Πλάνη Της Επαγωγής

Δ. ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΣ

Όλοι σφάλλουμε πιστεύοντας στη «σιγουριά» που μας προσφέρει ο επαγωγικός συλλογισμός: η γενίκευση από το μερικό στο γενικό, και από την ιδέα ότι στο μέλλον θα γίνουν τα πράγματα όπως στο παρελθόν. Π.χ., αν μέχρι τώρα όλοι οι παρατηρημένοι κύκνοι ήταν άσπροι, αυτό σημαίνει ότι όλοι  οι κύκνοι είναι άσπροι. Λάθος, βέβαια, εφόσον υπάρχουν και μαύροι.

Είναι πολύ εύκολο και ανθρώπινο να πιστέψει κανείς στην υπερφυσική, μυστηριώδη, θεϊκή προστασία του, αν πηγαίνει από νίκη σε νίκη. Οι Βυζαντινοί πίστεψαν μετά από επανειλημμένες σωτηρίες της Κωνσταντινούπολης από πολιορκίες και επιδρομές, ότι ήταν θεοφύλακτη. Παραλογισμός; Τρέλα; Όχι. Απλή επαγωγική πλάνη. Επαγωγική χρήση της Ιστορίας για να προβλεφθεί το μέλλον.

Τώρα ας κοιτάξουμε την ιστορική εμπειρία του Ισλάμ. Μεταξύ 622 και 750 μ.Χ. οι αρχικά ελάχιστοι οπαδοί του Προφήτη είχαν εξαπλωθεί μαζί με την Νέα Πίστη που εξάγγειλαν, από τη Μέκκα και τη Μεδίνα, στο σύνολο της Αραβικής Χερσονήσου, είχαν κατακτήσει τη Συρία, τη Μεσοποταμία, την Ανατολία, την Περσία, τη ΒΔ Ινδία, την Αίγυπτο, όλη τη Β. Αφρική, όλη την Ιβυρική Χερσόνησο και μέρος της Ν. Γαλλίας. Πώς να μην πιστέψουν βαθιά στην ιστορική και μεταφυσική αναγκαιότητα της παγκόσμιας εξάπλωσής τους;

Επέκταση του Χαλιφάτου 622-755 μ.Χ.

Δεν θέλω να πω μ’ αυτό ότι τα πρόσφατα γεγονότα στο Παρίσι οφείλονται στο σφάλμα της επαγωγής. Αλλά νομίζω ότι ο ιστορικός επαγωγισμός συνδέεται με ορισμένες εκδοχές του ισλαμισμού. Η ιστορική επαγωγή είναι πηγή επιβεβαίωσης της αλήθειας του μηνύματος του Ισλάμ, όπως το λέει και η λέξη: ΥΠΟΤΑΓΗ στο θέλημα του Θεού. Η «αλήθεια» αυτού του μηνύματος επιβεβαιωνόταν με κάθε διαδοχική νίκη μέχρι την  στιγμή που …διαψεύσθηκε στο Poitiers  το 732. Η επέκταση, όμως, συνεχίστηκε, με νίκες και ήττες, και κάποτε η ανακοπή φάνηκε να μονιμοποιείται. Ο σύγχρονος Ισλαμισμός είναι μια εξέγερση κατά της ανακοπής αυτής, μια προσπάθεια να επιτευχθεί η ιστορική ρεβάνς κατά εκείνων που εμπόδισαν την ισλαμική εξάπλωση.

Η πίστη είναι πίστη, δεν υπάρχει επιχείρημα για την καθαρή και εξ ορισμού μη λογικά στηριγμένη fides. Αλλά στην προκειμένη περίπτωση βασίζεται σε ένα υποτιθέμενα βέβαιο, πρόδηλο επαναλαμβανόμενο ιστορικό πάτερν. Αυτό το πάτερν είναι σχηματισμένο επαγωγικά. Και είναι, ως εκ τούτου βασισμένο σε ένα σφάλμα.

Και το σφάλμα αυτό δεν αφορά αποκλειστικά το Ισλάμ…